KRATAK IZVEŠTAJ O STANJU ILIRSKOGA NARODA...

Pred čitaocem je nevelika, ali za istoriju Srba zapadno od Drine izuzetno važna knjiga, koju je 1761. godine objavio austrijski državnik, Johan Hristof baron fon Bartenštajn.
Baron Bartenštajn je važan svedok o istoriji Srba u Iliriku u vreme kada u austrijskom carstvu počinje da se menja odnos prema stanovništvu Vojne krajine. To je vreme posle prestanka nekoliko vekova dugog procesa nadiranja Otomanske imperije prema Beču, tokom koga su Srbi bili izuzetno važan faktor očuvanja Evrope od turskog nadiranja.
Johan Hristof baron fon Bartenštajn je svojim svedočenjem bacio više svetlosti na važne periode istorije Ilirika. Time je čitaocu dao neke tačke oslonca, često nepostojeće u brojnim analizama novijih istoričara, opterećenih političkim trendovima proteklog veka.
Bartenštajn demantuje da je većina tadašnjih Srba na teritorijama severne Srbije (Vojvodine), Mađarske i Hrvatske poreklom od onih Srba koji su iz Srbije došli pod vođstvom svog patrijarha Arsenija Čarnojevića 1690. godine. Bartentštajn svedoči da je većinsko srpsko stanovništvo u ovim krajevima starosedelačko. On svedoči da su u XVIII veku svi stanovnici Slavonije Srbi – jedni su pravoslavni, a drugi, takođe, pravoslavni ali priznaju rimskog papu za svog poglavara (unijati).
Pred čitaocem je fototipsko izdanje iz 1866. godine, objavljeno u Beču, prema prevodu Aleksandra Sandića.