AMERIKANCI III tom

Završnom knjigom svoje monumentalne trilogije Danijel Dž. Borstin nastavlja da gradi složenu sliku istorije američkog društva, otkrivajući pojave i procese koji su uticali na njegovu često nepredvidivu i za evropske pojmove neshvatljivu dinamiku i ritmove. Zahvaljujući Borstinovom ogromnom istraživačkom i analitičkom naporu, shvatanje kompleksa obuhvaćenih zajedničkim imeniteljem demokratsko iskustvo i u ovom tomu je, kao i u prethodna dva, veoma široko i sasvim opravdano. Autor prati transformacije američkog demokratskog modela kroz ceo vek – od kraja građanskog rata do kraja šezdesetih godina dvadesetog veka, uočavajući njegove uspone, nove osobenosti, protivrečnosti, krize, manjkavosti i prednosti.

Pred čitaocem raste, ponovo, jedna istoriografska freska, na kojoj su se, uporedo, odvijala dva procesa – nastavak osvajanja zapada i njegovo pretvaranje u ogromnog proizvođača mesa, žita i nafte. Ovo novo osvajanje postavljalo je, takođe, velike zahteve u stvaranju sistema novih društvenih, političkih, privrednih, pa i moralnih i etičkih pravila i odnosa. U isti mah premrežavanje kontinenta železnicom, kasnije, posle Fordove automobilske revolucije autoputevima, otvorilo je novu još dinamičniju epohu povesti američkog društva. Borstin skreće pažnju da je jedna od njegovih posebnosti činjenica da je ono u ovom periodu postalo prvo totalno potrošačko društvo, hranjeno nezaustavljivom plimom novih roba i podsticanjem i stvaranjem potrošačkih potreba.

Visokourbanizovano društvo, sa gradovima na obalama koji su brzo rasli u visinu i širinu, primajući svake godine nove stotine hiljada emigranata, nastavljalo je traganje za svojim kulturnim identitetom, gradeći jednu – za posmatrača sa strane – kontradiktornu konstrukciju samoviđenja. To je bio slučaj sa mitom o herojskom liku kauboja, centralnoj figuri popularne američke kulture, koji je nastao kao nostalgični refleks društva čiji su mnogo realniji simboli, u isti mah, bili proizvodi tehnološki visokorazvijene civilizacije, dokazi rastuće snage američkog modela: prvi neboderi, robne kuće, automobili, film, mediji. Ali, na drugoj strani, to je društvo u kome su ostali ukorenjeni i misionarski i istraživački duh, u kome je insistirano na slobodi pojedinca. To društvo je odbijalo da se otvoreno suoči – sve do kraja pedesetih i početka šezdesetih godina dvadesetog veka, sa nekim od svojih najtežih protivrečnosti, kao što je postojanje na istoku marginalizovane i diskriminisane zajednice Afroamerikanaca, dugo izolovanog „društva u društvu“.

Borstin se i u ovoj knjizi bavi fenomenima transformacije jezika, usponom američke književnosti, uticajem medija, obrazovanja i razvitkom moderne američke umetnosti. Njegov istraživački i analitički napor, sposobnost da materiju uobliči i izloži na zanimljiv i svež način, čini i ovu knjigu, kao i prethodne dve, dostojnom visoke reputacije koju je Borstin s pravom stekao.

Milan Ristović